Katalizator samochodowy, znany również jako katalizator spalin, jest kluczowym elementem układu wydechowego pojazdu, którego głównym zadaniem jest redukcja szkodliwych emisji spalin. Dzięki niemu samochody emitują mniej zanieczyszczeń, co przyczynia się do poprawy jakości powietrza i ochrony środowiska poprzez odprowadzanie nieczystości powstałych w wyniku spalania paliwa. Więcej rzeczy na ten temat dowiesz się poniżej.

Krótka historia katalizatorów samochodowych w Polsce

Wprowadzenie katalizatorów samochodowych jako obowiązkowego wyposażenia pojazdów w Polsce miało miejsce w latach 90. XX wieku. Pierwsze regulacje prawne, które nakazywały stosowanie katalizatorów, weszły w życie w 1995 roku. Od tego momentu, wszystkie nowo produkowane samochody musiały być wyposażone w ten element. Było to związane z dostosowaniem polskich przepisów do norm europejskich dotyczących emisji spalin, co miało na celu redukcję zanieczyszczeń powietrza i ochronę zdrowia publicznego

Co to jest katalizator ?

System wydechowy cechuje się prostym budową, chociaż w rzeczywistości jest to złożone urządzenie, pełniące wiele istotnych funkcji. Wewnątrz znajduje się katalizator samochodowy, zwany również reaktorem lub konwerterem katalitycznym. Jego głównym celem jest zmniejszenie szkodliwych substancji gazowych, które powstają podczas spalania.
Katalizator w samochodzie działa jak filtr, który zatrzymuje niebezpieczne substancje, zapobiegając ich uwalnianiu poza układem wydechowym. W nowoczesnych pojazdach instalowane są również pochłaniacze par paliwa, które mają dodatkowo chronić środowisko przed zanieczyszczeniami. W autach z silnikiem diesla stosowany jest filtr cząsteczek DPF, który pełni podobną funkcję do katalizatora w benzynowych silnikach.

Obowiązujące obecnie przepisy, czyli Euro 6D, nakładają konieczność posiadania katalizatora oraz spełniania norm emisji spalin na każdy pojazd. W przeciwnym przypadku auto nie przejdzie procesu homologacji, co skutkuje wykluczeniem z rynku sprzedaży.
Gdy diagnosta stwierdzi brak katalizatora, należy być przygotowanym na fakt, że samochód nie zda badań technicznych. Taka sytuacja wystąpi w przypadku uszkodzenia lub niesprawności katalizatora, co prowadzi do uwalniania szkodliwych substancji. Teraz więc wiesz, czym jest katalizator oraz dlaczego jest tak istotny. Pozostaje nam teraz przyjrzeć się bliżej jego budowie i funkcjonowaniu.

Budowa katalizatora samochodowego

Katalizator znajduje się w początkowym fragmencie układu wydechowego i przypomina swoim wyglądem tłumik. Na zewnątrz ma formę blaszanej puszki, w której zawarta jest niezbędna aparatura odpowiadająca za kluczowe funkcje katalizatora. Jakie elementy zawiera i do czego służą? Cała konstrukcja reaktora składa się z trzech głównych części.

• Obudowy – Jest to zewnętrzna obudowa w formie spłaszczonej, metalowej puszki, która jest połączona z układem wydechowym za pomocą kolektora. W kolektorze są przepuszczane i oczyszczane spaliny, a następnie są one odprowadzane poprzez rurę wydechową.
• Nośnika – To centralny element zbudowany w formie plastra miodu. Zawiera sieć gęsto rozmieszczonych kanałów, które działają jako filtr. Materiał, z którego wykonany jest rdzeń, zależy od wybranego katalizatora – może to być metal lub ceramika.
• Otuliny – W tym przypadku można wyróżnić dwie warstwy – warstwę pośrednią i warstwę aktywną katalitycznie. Pierwsza warstwa ma strukturę siatki z porami i jest pokryciem bezpośrednio na rdzeń. Warstwa aktywna katalitycznie składa się z metali szlachetnych, takich jak platyna, pallad czy rod. Te pierwiastki reagują chemicznie z substancjami znajdującymi się w spalinach i neutralizują je, aby stały się mniej szkodliwe.

Najbardziej cennym składnikiem komponentu jest warstwa aktywna katalitycznie, która jest główną przyczyną wycinania katalizatora. To oznaczało, że w przeszłości było wiele przypadków kradzieży reaktorów katalitycznych, zarówno przez złodziei, jak i nieuczciwych mechaników. Z uwagi na zawartość platyny, ceny katalizatorów na skupie są wysokie, często przekraczające 1000 zł. Usunięcie katalizatora nie jest trudne ani czasochłonne, ponieważ znajduje się w łatwo dostępnym miejscu. Dlatego zdarzało się, że właściciele pojazdów dowiadywali się dopiero podczas kontroli lub przeglądu technicznego, że katalizator został skradziony.

Jak działa i do czego służy katalizator w samochodzie

Katalizator w samochodzie jest jedną z kluczowych części układu wydechowego. Jego głównym zadaniem jest redukcja emisji szkodliwych substancji zawartych w spalinach, które powstają podczas procesu spalania paliwa. Działa katalizator samochodowy na zasadzie katalizy, czyli przyspieszania reakcji chemicznych, które zachodzą w spalinach.

Wnętrze katalizatora pokryte jest specjalną powłoką aktywną katalitycznie, często wykonaną z materiałów ceramicznych. Dzięki tej powłoce, szkodliwe substancje, takie jak tlenki azotu czy tlenek węgla, ulegają utlenieniu do mniej toksycznych związków, stanowiących mniejsze zagrożenie dla środowiska.

Jeśli dojdzie do uszkodzenia katalizatora, na przykład przez zapchanie katalizatora czy zużycie materiału wewnętrznego, objawy usterki mogą być różnorodne. Może to objawiać się awarią katalizatora, spadkiem mocy pojazdu, a także występowaniem kontrolki informującej o problemie. W takim przypadku konieczne jest montowanie nowego katalizatora, co może być kosztowne w eksploatacji samochodu, zwłaszcza w starszych modelach.

Aby przedłużyć żywotność katalizatora, warto dbać o prawidłową pracę silnika, unikać spalania paliwa w ubogiej mieszance, a także regularnie sprawdzać instalację gazową w przypadku aut zasilanych LPG. Zdając sobie sprawę z roli katalizatora w redukcji emisji szkodliwych spalin, warto regularnie sprawdzać jego stan techniczny

Katalizator samochodowy – Najczęstsze usterki

Katalizator w samochodzie jest ciągle obciążony i podobnie jak każda część podatna na zużycie, ulega stopniowemu zużyciu. Ze względu na swoje umiejscowienie, może być także narażony na wpływ czynników zewnętrznych, co może prowadzić do korozji i uszkodzeń mechanicznych. Większość producentów określa żywotność katalizatora na około 180-200 tys. km przebiegu, po czym można oczekiwać objawów zużycia.

Jakie sygnały mogą świadczyć o konieczności jego wymiany? 

• Charakterystyczny odgłos, dobiegający z układu wydechowego;
• zapalenie się kontrolki check engine;
• spadek mocy auta;
• wyższe zużycie paliwa;
• nierównomierna praca silnika;
• Dym z rury wydechowej.

Zdarza się, że nie wszystkie objawy awarii pojawiają się naraz. Dodatkowo, trzeba pamiętać, że lampka kontrolna check engine nie zawsze oznacza uszkodzenie katalizatora, ponieważ może sygnalizować inne problemy. Objawy usterki katalizatora mogą się stopniowo nasilać, co powinno skłonić do odwiedzenia warsztatu. Katalizator jest ważnym elementem układu wydechowego, który składa się z wielu komponentów. Niewłaściwe funkcjonowanie poszczególnych części może wpływać na pracę i efektywność katalizatora. Tylko dokładna diagnostyka i podłączenie do komputera może określić, czy problemy wynikają z zużycia katalizatora, sondy lambda, kolektora wydechowego czy innej części.

Podsumowanie

Katalizator samochodowy, znany również jako katalizator spalin, jest kluczowym elementem układu wydechowego pojazdu, który redukuje emisję szkodliwych substancji powstających podczas spalania paliwa. Wprowadzony jako obowiązkowe wyposażenie pojazdów w Polsce w 1995 roku, katalizator przyczynił się do dostosowania polskich przepisów do norm europejskich i poprawy jakości powietrza.

Katalizator działa na zasadzie katalizy, przyspieszając reakcje chemiczne, które neutralizują toksyczne związki w spalinach. Składa się z obudowy, nośnika w formie plastra miodu oraz warstwy aktywnej katalitycznie, zawierającej metale szlachetne, takie jak platyna, pallad i rod. Te elementy reagują ze spalinami, przekształcając szkodliwe substancje w mniej toksyczne.

Uszkodzenie lub zużycie katalizatora może objawiać się m.in. spadkiem mocy pojazdu, zwiększonym zużyciem paliwa, nierówną pracą silnika oraz zapaleniem kontrolki „check engine”. Regularna kontrola stanu technicznego katalizatora oraz dbanie o prawidłową pracę silnika mogą przedłużyć jego żywotność.

Katalizatory są również przedmiotem kradzieży ze względu na zawartość cennych metali szlachetnych. Ich usunięcie jest stosunkowo proste, co sprawia, że właściciele często dowiadują się o kradzieży dopiero podczas kontroli technicznej.

Awaria katalizatora, podobnie jak innych elementów układu wydechowego, wymaga dokładnej diagnostyki w warsztacie samochodowym. Dzięki temu można określić, czy problem wynika z zużycia katalizatora, sondy lambda czy innych komponentów